คำอธิบายสาระการเรียนรู้พระพุทธศาสนา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔
ศึกษา วิเคราะห์ ฝึกปฏิบัติ สร้างความคิดรวบยอด นำภูมิปัญญาท้องถิ่น สภาพปัญหาชีวิต สภาพแวดล้อมเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจ ตระหนักและเห็น คุณค่าในเรื่องต่อไปนี้
พระพุทธ เกี่ยวกับประวัติและความสำคัญของพระพุทธศาสนา เรื่องพระพุทธศาสนามีทฤษฎีและวิธีการที่เป็นสากลและมีข้อปฏิบัติที่ยึดทางสายกลาง พระพุทธศาสนาเน้นการพัฒนาศรัทธาและปัญญาที่ถูกต้อง วิเคราะห์สังคมชมพูทวีป และคติความเชื่อทางศาสนาสมัยก่อนพระพุทธเจ้า พุทธประวัติ สรุปและวิเคราะห์พุทธประวัติด้านการตรัสรู้และการก่อตั้งพระพุทธศาสนา ชาดก เรื่องเวสสันดรชาดก วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา หลักธรรมที่เกี่ยวเนื่องในวันธรรมสว.นะและเทศกาลสำคัญ ศึกษา วิเคราะห์คุณค่าผลงานภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านพระพุทธศาสนา มุ่งอนุรักษ์ศาสนวัตถุและศาสนสถานในท้องถิ่น
พระธรรม เกี่ยวกับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา เรื่อง พระรัตนตรัย(วิเคราะห์ความหมายและคุณค่าของพุทธะ) อริยสัจ ๔ ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้) : ขันธ์ ๕ ? นามรูป, สมุทัย(ธรรมที่ควรละ) : หลักกรรม ? นิยาม ๕ วิตก ๓ นิโรธ (ธรรมที่ควรบรรลุ) : ภาวนา ๔, มรรค (ธรรมที่ควรเจริญ) : พระสัทธรรม ๓ ปัญญาวุฒิธรรม ๔ พละ ๕ อุบาสกธรรม ๕ มงคล ๓๘ ในเรื่องสงเคราะห์บุตร สงเคราะห์ภรรยา และสันโดษ พุทธศาสนสุภาษิต คือ จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ(จิตที่ฝึกดีแล้ว นำสุขมาให้) น อุจฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสฺสยนฺติ(บัณฑิตย่อมไม่แสดงอาการขึ้น ๆ ลง ๆ) นตฺถิ โลเก อนินฺทิโต(คนที่ไม่ถูกนินทา ไม่มีในโลก ) โกธํ ฆตฺวา สุขํ เสติ(ฆ่าความโกรธได้ย่อมอยู่เป็นสุข) พระไตรปิฎก วิเคราะห์ความสำคัญและคุณค่าของพระไตรปิฎก เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก (การครองตนเป็นพลเมืองที่ดี) ศัพท์ทางพระพุทธศาสนา คือ ภพ-ภูมิ การบริหารจิตและเจริญปัญญา สวดมนต์แปลและแผ่เมตตา วิธีปฏิบัติและประโยชน์ของการบริหารจิตและเจริญปัญญา ฝึกการบริหารจิตและเจริญปัญญาตามหลักสติปัฏฐาน นำวิธีการบริหารจิตและเจริญปัญญาไปใช้ในการพัฒนาการเรียนรู้คุณภาพชีวิตและสังคม พัฒนาการเรียนรู้ด้วยวิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการ ๒ วิธีคือ วิธีคิดแบบสามัญญลักษณะ และวิธีคิดแบบเป็นอยู่ในขณะปัจจุบัน ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นในการนำหลักธรรมไปใช้ในชีวิตประจำวัน
พระสงฆ์ เกี่ยวกับประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกา เรื่องพระอัสสชิ พระกีสาโคตมีเถรี พระนางมัลลิกา และหมอชีวก โกมารภัจ ชาวพุทธตัวอย่าง พระนาคเสน-พระยามิลินท์ สมเด็จพระวันรัต(เฮง เขมจารี) พระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต สุชีพ ปุญญานุภาพ หน้าที่ชาวพุทธ เรื่องการเข้าใจใน
กิจของพระภิกษุ เช่น การศึกษา การปฏิบัติธรรม และการเป็นนักบวชที่ดี การศึกษาเรื่องคุณสมบัติของทายกและปฏิคาหก การรักษาศีล ๘ การเข้าร่วมกิจกรรมและเป็นสมาชิกขององค์กรชาวพุทธ การเป็นชาวพุทธที่ดีตามหลักทิศเบื้องบนในทิศ ๖ การเข้าค่ายคุณธรรม การเข้าร่วมพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา การแสดงตนเป็นพุทธมามกะ ศาสนพิธี เรื่องประเภทของพุทธศาสนพิธี ศาสนพิธีเนื่องด้วยพุทธบัญญัติ พิธีแสดงตนเป็นพุทธมามกะ พิธีเวียนเทียน ถวายสังฆทาน ถวายผ้าอาบน้ำฝน พิธีทอดกฐิน พิธีปวารณา ศาสนพิธีที่นำพระพุทธศาสนาเข้าไปเกี่ยวเนื่อง เช่น การทำบุญเลี้ยงพระในโอกาสต่าง ๆ มรรยาทชาวพุทธและการปฏิบัติตนต่อพระภิกษุ เรื่องการปฏิบัติตนต่อพระภิกษุ ทางกาย วาจา และใจที่ประกอบด้วยเมตตา การปฏิสันถารที่เหมาะสมต่อพระภิกษุในโอกาสต่างๆ สัมมนาพระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนา เรื่องพระพุทธศาสนากับการศึกษาที่สมบูรณ์
เพื่อให้เกิดศรัทธาอย่างยิ่งต่อพระรัตนตรัย และรักการเรียนรู้พระพุทธศาสนา ประพฤติ ปฏิบัติตนเป็นพุทธศาสนิกชนที่ดี มีคุณธรรม จริยธรรมในการอยู่ร่วมกันในสังคม และสามารถนำหลักธรรมไปใช้เป็นเครื่องมือในการเรียนรู้ การทำงานอย่างมีคุณค่าต่อชีวิตตนเองและสังคมโดยส่วนรวม
คำอธิบายสาระการเรียนรู้พระพุทธศาสนา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๕
ศึกษา วิเคราะห์ ฝึกปฏิบัติ สร้างความคิดรวบยอด นำภูมิปัญญาท้องถิ่น สภาพปัญหาชีวิต สภาพแวดล้อมเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจ ตระหนักและเห็น คุณค่าในเรื่องต่อไปนี้
พระพุทธ เกี่ยวกับประวัติและความสำคัญพระพุทธศาสนา เรื่องลักษณะประชาธิปไตย ในพระพุทธศาสนา หลักการของพระพุทธศาสนากับหลักวิทยาศาสตร์ พระพุทธศาสนาเน้นการฝึกหัดอบรมตน การพึ่งตนเอง และการมุ่งอิสรภาพ การคิดตามนัยแห่งพระพุทธศาสนาและการคิดแบบวิทยาศาสตร์ พุทธประวัติ วิเคราะห์พุทธประวัติ ด้านวิธีการสอน และการเผยแผ่พระพุทธศาสนาตามแนวพุทธจริยาชาดก เรื่องมโหสธชาดก วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา หลักธรรม คติธรรมที่เกี่ยวเนื่องกับวันธรรมสวนะและ เทศกาลสำคัญ ศึกษา วิเคราะห์ คุณค่า ผลงานภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านพระพุทธศาสนา มุ่งอนุรักษ์ศาสนวัตถุ และศาสนสถานในท้องถิ่น
พระธรรม เกี่ยวกับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา เรื่องพระรัตนตรัย(วิเคราะห์ความหมายและคุณค่าของธรรมะ) อริยสัจ ๔ ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้) : ขันธ์ ๕ ?โลกธรรม ๘, สมุทัย(ธรรมที่ควรละ) : กรรมนิยาม ? กรรม ๑๒ มิจฉาวณิชชา ๕, นิโรธ(ธรรมที่ควรบรรลุ) : วิมุตติ ๕, มรรค(ธรรมที่ควรเจริญ) : อปริหานิยธรรม ๗ ปาปณิกธรรม ๓ ทิฏฐธัมมิกัตถสังวัตตนิกธรรม ๔ โภคอาทิยะ ๕ อริยวัฑฒิ ๕ มงคล ๓๘ ในเรื่องเมื่อถูกโลกธรรมจิตไม่หวั่นไหว จิตไม่เศร้าโศก จิตไม่มัวหมอง จิตเกษม พุทธศาสนสุภาษิต คือปฏิรูปการี ธุรวา อุฏฺ?าตา วินฺทเต ธนํ(คนขยันเอาการเอางาน กระทำเหมาะสม ย่อมหาทรัพย์ได้) วายเมเถว
ปุริโส ยาว อตฺถสฺส นิปฺปทา(เกิดเป็นคนควรจะพยายาม จนกว่าจะประสบความสำเร็จ) สนฺตุฏฺ?ี ปรมํ ธนํ(ความสันโดษเป็นทรัพย์อย่างยิ่ง) อิณาทานํ ทุกฺขํ โลเก(การเป็นหนี้เป็นทุกข์ในโลก) พระไตรปิฎก วิเคราะห์การสังคายนาและการเผยแผ่พระไตรปิฎก เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก(คนครองเรือนที่ร้ายและที่ดี ๑๐ ประเภท) ศัพท์ทางพระพุทธศาสนา คือ โพธิปักขิยธรรม วาสนา ? บารมี การบริหารจิตและเจริญปัญญา สวดมนต์แปลและแผ่เมตตา วิธีปฏิบัติและประโยชน์ของการบริหารจิตและเจริญปัญญา ฝึกการบริหารจิตและเจริญปัญญาตามหลักสติปัฏฐาน นำวิธีการบริหารจิตและเจริญปัญญาไปใช้ในการพัฒนาการเรียนรู้คุณภาพชีวิตและสังคม พัฒนาการเรียนรู้ด้วยวิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการ ๒ วิธีคือ วิธีคิดแบบแยกแยะส่วนประกอบ และวิธีคิดแบบวิภัชชวาท ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น ในการนำหลักธรรมไปใช้ในชีวิตประจำวัน
พระสงฆ์ เกี่ยวกับประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกา เรื่องพระอนุรุทธะ พระองคุลิมาล
พระธัมมทินนาเถรี จิตตคหบดี ชาวพุทธตัวอย่าง สมเด็จพระนารายณ์มหาราช พระธรรมโกศาจารย์
(พุทธทาสภิกขุ) พระธรรมโกศาจารย์(ปัญญานันทภิกขุ) ดร. เอ็มเบดการ์ หน้าที่ชาวพุทธ เรื่องการบรรพชาอุปสมบทในพระพุทธศาสนา ประโยชน์ของการบรรพชาอุปสมบท การบวชเป็นแม่ชี ธรรมจาริณี หรือเนกขัมมนารี การศึกษาพุทธศาสนาวันอาทิตย์และธรรมศึกษา การปลูกจิตสำนึกและการมีส่วนร่วมในสังคมพุทธ การปฏิบัติตนที่เหมาะสมในฐานะผู้ปกครองและผู้อยู่ในปกครอง ตามหลักทิศเบื้องล่างในทิศ ๖ การเข้าค่ายคุณธรรม เข้าร่วมพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา การแสดงตนเป็นพุทธมามกะ มรรยาทชาวพุทธและการปฏิบัติตนต่อพระภิกษุ เรื่องการแสดงความเคารพตามหลักพระพุทธศาสนาต่อพระรัตนตรัย ปูชนียสถาน ปูชนียวัตถุ และปูชนียบุคคล การปฏิสันถารตามหลักปฏิสันถาร ๒ ศาสนพิธี เรื่องความหมายความสำคัญ คติธรรมในพิธีกรรม บทสวดมนต์ของนักเรียน งานพิธี คุณค่าและประโยชน์พิธีบรรพชาอุปสมบท คุณสมบัติของผู้ขอบรรพชาอุปสมบท เครื่องอัฏฐบริขาร สัมมนาพระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนา เรื่องพระพุทธศาสนากับการเมืองและสันติภาพ
เพื่อให้เกิดศรัทธาอย่างยิ่งต่อพระรัตนตรัย และรักการเรียนรู้พระพุทธศาสนา ประพฤติ ปฏิบัติตนเป็นพุทธศาสนิกชนที่ดี มีคุณธรรม จริยธรรมในการอยู่ร่วมกันในสังคม และสามารถนำหลักธรรมไปใช้เป็นเครื่องมือในการเรียนรู้ การทำงานอย่างมีคุณค่าต่อชีวิตตนเองและสังคมโดยส่วนรวม
คำอธิบายสาระการเรียนรู้พระพุทธศาสนา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๖
ศึกษา วิเคราะห์ ฝึกปฏิบัติ สร้างความคิดรวบยอด นำภูมิปัญญาท้องถิ่น สภาพปัญหาชีวิต สภาพแวดล้อมเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจ ตระหนักและเห็น คุณค่าในเรื่องต่อไปนี้
พระพุทธ เกี่ยวกับประวัติและความสำคัญของพระพุทธศาสนา เรื่องพระพุทธศาสนาเป็นศาสตร์แห่งการศึกษา พระพุทธศาสนาเน้นความสัมพันธ์ของเหตุปัจจัยและวิธีการแก้ปัญหา พระพุทธศาสนาฝึกคนไม่ให้ประมาท พระพุทธศาสนามุ่งประโยชน์สุขและสันติภาพแก่บุคคล สังคม และโลก พุทธประวัติ สรุปและวิเคราะห์พุทธประวัติด้านการบริหารและการธำรงรักษาพระพุทธศาสนา วิเคราะห์ พระพุทธเจ้าในฐานะเป็นมนุษย์ผู้ฝึกตนได้อย่างสูงสุด พระพุทธศาสนากับการพัฒนาแบบยั่งยืน ชาดก เรื่องมหาชนกชาดก วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ศึกษาวิเคราะห์หลักธรรม อภิปรายผลที่เกี่ยวเนื่องในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ศึกษาวิเคราะห์หลักธรรม คติธรรม อภิปรายผลที่เกี่ยวเนื่องในวันธรรมสวนะและเทศกาลสำคัญ ศึกษา วิเคราะห์คุณค่าผลงานภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านพระพุทธศาสนา มุ่งอนุรักษ์ศาสนวัตถุและศาสนสถานในท้องถิ่น
พระธรรม เกี่ยวกับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา เรื่อง พระรัตนตรัย(วิเคราะห์ความหมายและคุณค่าของสังฆะ) อริยสัจ ๔ ทุกข์(ธรรมที่ควรรู้) : ขันธ์ ๕ ? จิต เจตสิก,สมุทัย(ธรรมที่ควรละ): ธรรมนิยาม ? ปฏิจจสมุปบาท นิวรณ์ ๕ อุปทาน ๔ นิโรธ(ธรรมที่ควรบรรลุ) : นิพพาน, มรรค(ธรรมที่ควรเจริญ) : อธิปไตย ๓ สาราณียธรรม ๖ ทศพิธราชธรรม ๑๐ วิปัสสนาญาณ ๙ มงคล ๓๘ ในเรื่องความเพียรเผากิเลส ประพฤติพรหมจรรย์ เห็นอริยสัจ บรรลุนิพพาน พุทธศาสนสุภาษิต คือ ราชา มุขํ มนุสฺสานํ (พระราชาเป็นประมุขของประชาชน) สติ โลกสฺมิ ชาคโร(สติเป็นเครื่องตื่นในโลก) นตฺถิ สนฺติปรํ สุขํ (สุขอื่นยิ่งกว่าความสงบไม่มี) นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ (นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง) พระไตรปิฎก วิธีการศึกษาและค้นคว้าพระไตรปิฎก เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก (มหาสาโรปมสูตร) ศัพท์ทางพระพุทธศาสนา คือ ฌานสมาบัติ ? ผลสมาบัติ ? นิโรธสมาบัติ สัมมัตตะ – มิจฉัตตะ การบริหารจิตและเจริญปัญญา สวดมนต์แปลและแผ่เมตตา วิธีปฏิบัติและประโยชน์ของการบริหารจิตและเจริญปัญญา ฝึกการบริหารจิตและเจริญปัญญาตามหลักสติปัฏฐาน นำวิธีการบริหารจิตและเจริญปัญญาไปใช้ในการพัฒนาการเรียนรู้คุณภาพชีวิตและสังคม พัฒนาการเรียนรู้ด้วยวิธีคิดแบบโยนิโสมนสิการสรุปทั้ง ๑๐ วิธี ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นในการนำหลักธรรมไปใช้ในชีวิตประจำวัน
พระสงฆ์ เกี่ยวกับประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกา เรื่องพระอานนท์ พระปฏาจาราเถรี จูฬสุภัททา สุมนมาลาการ ชาวพุทธตัวอย่าง เรื่อง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระโพธิญาณเถร (ชา สุภทฺโท) พระธรรมปิฎก(ป.อ. ปยุตฺโต) อนาคาริก ธรรมปาละ หน้าที่ชาวพุทธ เรื่อง วิเคราะห์หน้าที่และบทบาทของพระภิกษุในฐานะพระนักเทศก์ พระธรรมทูต พระธรรมจาริก พระวิทยากร พระวิปัสสนาจารย์ และพระนักพัฒนา วิเคราะห์บทบาทหน้าที่ของอุบาสก อุบาสิกาที่มีต่อสังคมไทยในปัจจุบัน วิเคราะห์เกี่ยวกับการปกป้องคุ้มครองพระพุทธศาสนาของพุทธบริษัทในสังคมไทย การปฏิบัติตนเป็นสมาชิกที่ดีของครอบครัวตามหลักทิศเบื้องหลังในทิศ ๖ การเข้าค่ายคุณธรรม การเข้าร่วมพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา การแสดงตนเป็นพุทธมามกะ มรรยาทชาวพุทธและการปฏิบัติตนที่เหมาะสมต่อพระภิกษุ เรื่อง การบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ต่อครอบครัว ชุมชน ประเทศชาติและโลก การปฏิบัติตนที่เหมาะสมต่อพระภิกษุทางกาย วาจา ใจ ศาสนพิธี เรื่อง บุญพิธี ทานพิธี กุศลพิธี วิเคราะห์คุณค่าและประโยชน์ของศาสนพิธี สัมมนาพระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนา เรื่องพระพุทธศาสนากับการพัฒนาแบบยั่งยืน
