ปัญหาศีลธรรม
ระดับมัธยมศึกษา ตอนต้น
ฉบับเตรียมสอบตอบปัญหาศีลธรรม(ศาสนพิธี)
- ศาสนพิธี คืออะไร คือ แบบอย่างหรือแบบต่าง ๆ ที่จะพึงปฏิบัติทางศาสนา
- ศาสนพิธีเกิดขึ้นก่อนหรือภายหลังศาสนา? ภายหลังศาสนา
- การสอนให้ปฏิบัติตนอย่างไร, จึงชื่อว่าเป็นหลักการตามพระพุทธศาสนา ? สอนไม่ให้ทำความชั่วทั้งปวง ๑ สอนให้ทำแต่ความดี(กุศล) ๑ สอนให้ทำจิตใจของตนผ่องใส ๑
- หลักการทำบุญ มีเท่าไร มี ๓ อย่าง คือ บริจาคทาน(ทายมัย) รักษาศีล(ศีลมัย) เจริญภาวนา(ภาวนามัย)
- เพราะเหตุไร จึงมีวิธีรับศีลก่อนบริจาคทาน เพราะผู้บริจาคมีศีล ผู้รับทานมีศีล ทานที่ให้ย่อมมีผลมาก มีอานิสงส์มาก จะไม่รับไม่ได้หรือ จะไม่รับศีลก่อนก็ได้ แต่เมื่อผู้บริจาคไม่มีศีล ทานที่บริจาคนั้นก็มีอานิสงส์น้อย
- ศาสนพิธี แบ่งออกเป็น ๔ หมวด คือ ๑. หมวดกุศลพิธี ว่าด้วยพิธีบำเพ็ญกุศล(ความดี) ๒.หมวดบุญพิธี ว่าด้วยพิธีทำบุญ ๓.หมวดทานพิธี ว่าด้วยพิธีถวายทาน ๔.หมวดปกิณกะ ว่าด้วยพิธีเบ็ดเตล็ด
- การแสดงตนเป็นพุทธมามกะนั้น หมายความว่า การประกาศตนว่าเป็นผู้รับนับถือพระพุทธเจ้าเป็นของตน เป็นการแสดงตนให้ปรากฏว่ายอมรับนับถือพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาของตน
- การแสดงตนเป็นพุทธมามกะ มีมาตั้งแต่ครั้ง พุทธกาล
- การแสดงตนเป็นภิกษุสามเณรก็ดี เป็นอุบาสกอุบาสิกาก็ดี นับเป็นการแสดงตนเป็นพุทธมามกะด้วยหรือไม่ นับเป็นการแสดงตนเป็นพุทธมามกะด้วย
- คำว่า อุบาสก หมายถึง ผู้ใหญ่ที่ศรัทธาเลื่อมใสด้วยตนเอง
- คำว่า พุทธมามกะ หมายถึง เด็กที่ยอมรับนับถือพระพุทธศาสนาว่าเป็นศาสนาของตน
- การแสดงตนเป็นพุทธมามกะนั้น ควรแสดงเมื่อ มีอายุ ๑๒-๑๕ ปี เมื่อจะส่งบุตรหลานไปเรียนในโรงเรียนของคนต่างศาสนา เมื่อจะส่งไปศึกษาต่อในต่างประเทศ เมื่อเปิดภาคการศึกษาใหม่ หรือเมื่อเข้ามานับถือพุทธศาสนาใหม่
- อิมินา สกฺกาเรน พุทฺธํ ปูเชมี ฯลฯ เป็นคำอะไร? เป็นบูชาพระด้วยสักการะ
- นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เป็นคำอะไร เป็นคำนมัสการ
- คำว่า เอสาหํ ภนฺเต สุจิรปรินิพฺพุตมฺปี, ตํ ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ, ธมฺมญฺจ สงฺฆญฺจ พุทฺธมามโกติ มํ สงฺโฆธาเรตุ ฯ เป็นคำอะไร คำปฏิญญาณตนเป็นพุทธมามากะ
- มยํ ภนฺเต วิสุ วิส รกฺขณตฺถาย ติสรเณน สห ปญฺจ สีลานิ ยาจามิ เป็นคำอะไร เป็นคำอาราธนาศีล ๕
- พึงกรวดน้ำ เมื่อพระกล่าวด้วยบทว่า ยถา พึงประนมมือเมื่อพระวาด้วยบท สพฺพีตีโย
- การกราบด้วยการทั้ง ๕ คือ เข่า ๒ ข้อศอกทั้ง ๒ และหน้าผากจดพื้น ๑ รวมเป็น ๕ เรียกว่ากราบด้วย เบญจางคประดิษฐ์
- การรักษาอุโบสถศีล รักษาได้ชั่วระยะเวลา วันหนึ่งกับคืนหนึ่ง
- คำว่า อิมํ อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ พุทฺธปญฺญตฺตํ อุโปสถํ ฯลฯ เป็นคำ อธิษฐานอุโบสถ
- ค่า มยํ ภนฺเต ติสรเณน สห อฏฺฐงฺสมนฺนาคตํ อุโปสถํ ยาจาม เป็นคำ ขอศีลอุโบสถ
- คำว่า อฏฺฐมี หมายถึงวัน ๘ ค่ำ คำว่า จาตุทฺทสี หมายถึงวัน ๑๔ ค่ำ และคำว่า ปณฺณรสี หมายถึง วัน ๑๕ ค่ำ ทั้ง ๓ วันนี้ รวมเรียกว่า วันพระ(วันธรรมสวนะ)
- คำว่า หนฺทนานิ มยํ ภนฺเต อาปุจฺฉาม หพุกิจฺจา มยํ พหุกรณียา เป็นคำสำหรับอุบาสกอุบาสิกา กล่าว คำลา พระสงฆ์ก่อนจะกลับบ้าน หลังจากฟังธรรมเทศนาแล้ว
- เมื่ออุบาสกอุบาสิกา กล่าวคำลาแล้ว พระสงฆ์จะกล่าวตอบว่า ยสฺสทานิ ตุมฺเห กาลํ มญฺญถ
- พิธีเวียนเทียน ในวันสำคัญทางศาสนามี ๔ วัน คือ วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา วันอัฏฐมีบูชาและวันอาสาฬหบูชา
- วันที่คล้ายกับวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน เรียกว่าวัน วิสาขบูชา(วันเพ็ญเดือน ๖)
- วันที่คล้ายกับวันถวายพระเพลิงพระพุทธเจ้า เรียกว่าวัน อัฏฐมีบูชา (วันแรก ๙ ค่ำ เดือน ๖)
- วันทีคล้ายกับวันแสดงโอวาทปาติโมกข์(ประกาศหลักธรรม) เรียกว่าวัน มาฆบูชา (เพ็ญเดือน ๓
- วันที่คล้ายกับวันแสดงธรรมจักร(วันพระสงฆ์) เรียกว่าวัน อาสาฬหบูชา(เพ็ญเดือน ๘)
- วันแสดงโอวาทปาติโมกข์(วันพระธรรม) เรียกอีกชื่อหนึ่งว่าวัน จาตุรงคสันนิบาต
- วันจาตุรงคสันนิบาต ประกอบด้วยองค์ ๔ คือ ๑.พระสงฆ์ ๑,๒๕๐ รูปล้วนเป็นพระอรหันต์ ๒. ล้วนเป็นเอหิภิกขุทั้งสิ้น ๓. มาโดยไม่ได้นัดหมายกัน ๔. วันนั้นเป็นวันเพ็ญเดือนมาฆะ
- การเดินเวียนเทียน ควรเดิน เวียนขวา และเดิน ๓ รอบ
- ในศาสนพิธีแบ่งการทำบุญออกเป็น ๒ อย่าง คือ ทำบุญงานมงคล และทำบุญงานอวมงคล
- การทำบุญงานมงคล เช่น ทำบุญขึ้นบ้านใหม่ ทำบุญแต่งงาน ทำบุญวันเกิด เป็นต้น
- การทำบุญงานอวมงคล เช่น ทำบุญศพ ๗ วัน ๕๐ วัน ๑๐๐ วัน หรือทำบุญอัฐิ
- คำว่า ทายก หมายถึง ผู้ให้ คือเจ้าภาพ
- คำว่า ปฏิคาหก หมายถึง ผู้รับ คือพระสงฆ์
- สายสิญจน์ คือ เส้นด้ายที่ใช้ในพิธี นิยมใช้ ๓ เส้น หรือ ๙ เส้น
- การวงสายสิญจน์ ควรวงจาก องค์พระพุทธรูป เวียนขวา วนไปรอบบ้านแล้วกลับมาที่องค์พระ
- การอาราธนาศีล อาราธนาปริตร หรืออาราธนาธรรม โดยปกติเป็นหน้าที่ของ พิธีกร
- พิธีกร คือ บุคคลผู้แนะนำในการประกอบพิธี
- อาราธนา หมายถึง การเชื้อเชิญ การนิมนต์ให้พระสงฆ์เริ่มประกอบพิธี
- ไวยาวัจกร หมายถึง ผู้ปฏิบัติหน้าที่แทนพระสงฆ์ (ผู้รับใช้พระสงฆ์ในด้านต่างๆ)
- คำถวายข้าวพระพุทธ ว่า อิมํ อูปพยญฺชนสมฺปนฺนํ สาลีนํ โอทนํ อุทกํ วรํ พุทฺธสฺส ปูเชมิ.
- คำลาข้าวพระพุทธ วา เสสํ มงฺคลา ยาจามิ หรือ เสสํ มงฺคลํ ยาจามิ ก็ได้
- วัตถุสิ่งของที่พระสงฆ์ใช้ถือในการให้ศีล ในเวลาขัดตำนาน ในเวลาอนุโมทนา เรียกว่า ตาลปัตร
- เจ้าภาพควรจุดเทียนทำน้ำมนต์ เวลาที่พระสงฆ์สวดถึงคำว่า อเสวนา จ พาลานํฯ
- วัตถุที่เป็นเครื่องประพรมน้ำพระพุทธมนต์นั้น นิยมใช้ กำหญ้าคา หรือ ก้านมะยม
- ภูษาโยง หมายถึง แผ่นผ้าพับยาว สำหรับเชื่อมต่อจากศพ เพื่อทอดผ้าบังสุกุล
- หากไม่มีภูษาโยง ใช้ สายโยง คือ ด้วยสายสิญจน์แทนก็ได้
- ทานพิธี หมายถึง พิธีถวายทาน มี ๒ อย่าง คือ การถวายโดยเจาะจง เรียกว่า ปาฏิปุคคลิกทาน และ การถวายโดยไม่เจาะจง เรียกว่า สังฆทาน
- ที่กำหนดระยะเวลาถวาย เช่น พิธี ถวายผ้ากฐิน (กำหนดระยะเวลาภายใน ๑ เดือน)
- ที่ไม่กำหนดระยะเวลาถวาย เช่น พิธี ถวายผ้าป่า ถวายอติเรกจีวร เป็นต้น
- ปัจจัย ๔ ของพระภิกษุ คือ จีวร อาหารบิณฑบาต เสนาสนะ คิลานเภสัช(ยารักษาโรค)
- ก่อนถวายสังฆทาน พึงปฏิบัติอย่างนี้ คือ จุดธูปเทียนบูชาพระ อาราธนาศีล รับศีล กล่าวคำนมัสการ (นโม ๓ จบ) แล้วกล่าวคำถวายสังฆทาน ประเคนของ กรวดน้ำ
- อิมานิ มยํ ภนฺเต ภตฺตานิ สปริวารานิ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ฯลฯ เป็นคำ ถวายสังฆทาน
- จำเป็นหรือไม่ ที่จะกล่าวคำถวายเป็นภาษาบาลี ไม่จำเป็น กล่าวเป็นภาษาไทยก็ได้
- การแสดงความเคารพ ทำได้ ๓ วิธี คือ ประนมมือ ฟังเทศน์ รับศีล
- การแสดงความเคารพด้วยการประนมมือ มักใช้ในเวลา สวดมนต์ ฟังเทศน์ รับศีล
- การแสดงความเคารพด้วยการไหว้ มักใช้ในเวลา นั่งอยู่บนเก้าอี้หรือยืน
- การแสดงความเคารพด้วยกราบ มักใช้ในเวลา กราบพระพุทธรูป กราบพระสงฆ์ที่นั่งอยู่
- การกราบที่ถูกต้อง เรียกว่า เบญจางคประดิษฐ์ คือ ให้หน้าผาก ๑ ฝ่ามือ ๒ เข่า ๒ จดพื้น
- การนั่งท่าพรหม คือ การนั่งโดย เอาฝ่าเท้ายันพื้นกับก้น
- การนั่งท่าเทพธิดา คือ การนั่งโดย เอาฝ่าเท้าเหยียดออกไปรองก้น
- คำว่า ประเคน หมายความว่า มอบของให้ด้วยมือของตน
- ระยะการประเคน คือ ระยะห่างกันระหว่างผู้รับประเคนกับผู้ประเคน ประมาณ ๑ ศอก
- ฎีกานิมนต์พระ หมายถึง หนังสืออาราธนาหรือนิมนต์พระ ไปในงานพิธีอะไร ทีไหน เมื่อไหร่
- ใบปวารณา หมายถึง สิ่งที่ใช้แทนปัจจัย ๔ ของพระ(ธนบัตร)หรือเงินสด
- การไหว้พระสวดมนต์ สงเคราะห์เข้าในปัญญาข้อใดในปัญญา ๓ สงเคราะห์เข้าในภาวนามยปัญญา
- ผู้นับถือพระพุทธศาสนา ทั่ว ๆ ไป เรียกว่า พุทธศาสนิกชน
- การจุดเทียนบูชาพระรัตนตรัย ควรจุดทางด้านใดก่อน ด้านขวามือพระพุทธรูปก่อน(ด้านซ้ายมือผู้จุด)
- ขณะที่พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ทำพิธี พุทธศาสนิกชนที่ดีควรทำ อัญชลี หรือ ประนมมือ
- คำว่า สพฺเพ สตฺตา อเวรา โหนฺตุ ฯลฯ เป็นคำ แผ่เมตตา
- คำกรวดน้ำแบบสั้น ว่า อิทํ เม ญาตีนํ โหตุ
- ทำบุญที่วัดแล้วกลับไปกรวดน้ำที่บ้าน ได้หรือไม่ ได้ เพราะไม่ได้บังคับไว้
