วิธีเรียงความแก้กระทู้ธรรม จัดเป็นวิชาหนึ่งในหลักสูตรนักธรรมตรี โท เอก นักเรียนผู้สอบกลัวตกวิชานี้มากกว่าวิชาอื่นๆ เพราะการแต่งกระทู้ธรรม หากนักเรียนยังจับหลักฐานไม่ได้ จะทำให้มึนงงสับสนในเมื่อแม่บทหรือกระทู้ที่ท่านตั้งไว้ ยิ่งเป็นชั้นเอกก็ยิ่งทวีความยากขึ้นตามส่วน ฉะนั้น การแต่งกระทู้ธรรมจึงจัดว่าสำคัญยิ่งกว่า ๓ วิชานั้น เพราะเท่ากับว่าได้ฝึกหัดเทศนาวิธีไปด้วยนั่นเอง เมื่อผู้ใคร่ต่อการศึกษาพยายามเรียนหลักการแต่ง ทำความเข้าใจวิธีการแต่งดีแล้วจะกลับเห็นว่าการแต่งกระทู้ก็คือการแสดงภูมิความรู้ในวิชาทั้ง ๓ นั้นว่า นักเรียนมีความเข้าใจแจ่มแจ้งดีเพียงไร ถ้าเข้าใจแล้ว ก็สามารถที่จะหยิบยกข้อธรรมมาอธิบายได้โดยไม่ยากนักส่วนหลักการและแนวในการแต่งนั้น จะได้ชี้ให้เข้าใจในลำดับต่อไปดังจะได้ชี้แจงหลักและแนวการแต่ง ซึ่งทางสนามหลวงท่านได้วางไว้พอเป็นปทัฏฐานนักเรียนพึงทราบต่อไปนี้ ฯ
วิธีเรียงความ
เมื่อนักเรียนเห็นบทธรรมหรือกระทู้ที่ท่านตั้งไว้ พึงตีความหมายของกระทู้ ให้ถูกต้องก่อน แล้วจึงวางโครงเรื่องที่จะอธิบายต่อไป ด้วยการพิจารณาว่ากระทู้นี้กล่าวถึงอะไร เกี่ยวกับธรรมหมวดไหน และจะอธิบายอย่างไรจึงจะให้ผู้อ่านผู้ฟังเกิดศรัทธาปสาทะได้ ดังนี้เป็นต้น จะอธิบายควบกันไปหรือแยกอธิบายเป็นตอน ๆ ก็ได้ ให้รู้จักส่วนที่เป็นเหตุและเป็นผลว่ามีความเกี่ยวเนื่องกันอย่างไร พึงอธิบายให้ประสานกัน เมื่อจะยกภาษิตประกอบอีก ๓ ภาษิต พึงอธิบายท้าวความให้เชื่อมกันหรือในที่อื่น ๆ อย่างน้อย ๓ สุภาษิต ตามกฎเกณฑ์ของสนามหลวงซึ่งได้ประกาศให้ทราบโดยทั่วกันแล้วนั้น .
