สมาส และตัทธิต
จุดประสงค์ในการเรียน
๑.เพื่อให้นักศึกษารู้และเข้าใจบทสมาส และสมาสท้อง
๒. เพื่อให้นักศึกษาเข้าใจคำศัพท์ตัทธิต และรูปวิเคราะห์
๓. เพื่อให้นักศึกษาสามารถประกอบบทสมาส และตัทธิตได้ด้วยตนเอง
รายละเอียดวิชา
บทที่ ๑ ความหมายและประเภทของสมาส คือ กัมมธารยสมาส ทิคุสมาส และตัปปุริสสมาส
บทที่ ๒ ทวันทสมาส อัพยยีภาวสมาส และพหุพพีหิสมาส
บทที่ ๓ ความหมายตัทธิต และประเภทตัทธิต คือ โคตตตัทธิต และตรตยาทิตัทธิต
บทที่ ๔ ราคาทิตัทธิต ชาตาทิตัทธิต สมุหตัทธิต ฐานตัทธิต พหุลตัทธิต เสฏฐตัทธิต
บทที่ ๕ ตทัสสัตถตัทธิต ปกติตัทธิต ปูรณตัทธิต สังขยาตัทธิต และวิภาคตัทธิต
บทที่ ๖ ภาวตัทธิต และอัพยยตัทธิต
สมาส
นามศัพท์ตั้งแต่ ๒ ศัพท์ขึ้นไป ย่อเข้าเป็นบทเดียวกัน ชื่อสมาสๆ นี้ว่าโดยกิจมี ๒
๑. สมาสที่ท่านลบวิภัตติเสียแล้ว เรียกว่า "ลุตตสมาส" เช่น กิตสฺส ทุสฺสํ = กินทุสฺสํ ผ้าเพื่อกฐิน,
รญฺโ ธนํ = ราชธนํ ทรัพย์ของพระราชาเป็นต้น
๒. สมาสที่ท่านไม่ลบวิภัตติ เรียกว่า "อลุตตสมาส" เช่น ทูเรนิทานํ วัตถุมีนิทานในที่ไกล, อุรสิโลโม (พฺราหฺมโณ) พราหมณ์มีขนที่อก เป็นต้น
สมาสนั้นว่าโดยชื่อ มี ๖ อย่าง คือ
๑.กัมมธารยสมาส
๒.ทิคุสมาส
๓.ตัปปุริสสมาส
๔.ทวันทสมาส
๕.อัพยยีภาวสมาส
๖.พหุพพีหิสมาส
ตัทธิต
ตัทธิต คือ ปัจจัยกลุ่มหนึ่งเป็นประโยชน์เกื้อกูลในการย่อนามศัพท์ให้สั้นเข้าโดยการลงปัจจัยแทน เช่น
ราชคเห ชาโต เป็น ราชคหิโก ลงณิก ปัจจัยแทน ชาต ศัพท์ เรียกว่า ตัทธิต ๆ นั้น แบ่งโดยย่อมี ๓ ชนิด
๑. สามัญญตัทธิต
๒. ภาวตัทธิต
๓. อัพยยตัทธิต