ใบความรู้ วันสำคัญทางพระพุทธศาสนาและศาสนพิธี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒
1. วันวิสาขบูชา
การกำหนดวัน ตรงกับวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือน 6 ของทุกปี (ปีไหน แปดสองหนเลื่อนไปเดือน 7)
ความสำคัญของวัน เป็นวันคล้ายกับวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานของพระพุทธเจ้า ถือว่าเป็นวันพระพุทธเจ้า ( Buddha Day )
หลักธรรมที่เกี่ยวข้อง อริยสัจ 4, ปฏิจจสมุปบาท
ประวัติของการประกอบพิธี ประเทศไทยเริ่มจัดพิธี สมัยสุโขทัย ซึ่งได้รับธรรมเนียมมาจากประเทศศรีลังกา
2. วันมาฆบูชา
การกำหนดวัน ตรงกับวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือน 3 ของทุกปี (ปีไหน แปดสองหนเลื่อนไปเดือน 4)
ความสำคัญของวัน เป็นวันคล้ายกับวันที่พระพุทธเจ้าได้ทรงหลักธรรมที่เป็นหัวใจ พระพุทธศาสนาที่ เรียกว่า “โอวาทปาฎิโมกข์” และถือว่าเป็นวัน “จาตุรงคสันนิบาต” คือวันที่มีการประชุมแห่งองค์ 4 ได้แก่.-
1. พระอรหันตสาวกจำนวน 1,250 รูปมาประชุมกัน
2. พระอรหันตสาวกเหล่านั้นเป็นผู้พระพุทธเจ้าทรงบวชให้
3. พระอรหันตสาวกเหล่านั้นมาประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย
4. เป็นวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือน 3
วันนี้ ถือว่าเป็นวันพระธรรม (Dhamma Day) และเป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงปลงอายุสังขาร (การกำหนดว่าจะปรินิพพานอีก 3 เดือน) อีกด้วย
หลักธรรมที่ทรงแสดงในวันนี้ โอวาทปาฏิโมกข์ (การไม่ทำบาปทั้งปวง การทำกุศลให้ถึงพร้อม การทำจิตให้ผ่องใส)
ประวัติของการประกอบพิธี ไม่ปรากฏว่าเคยทำมาก่อน เริ่มประกอบพิธีในประเทศไทย ในสมัยรัชกาล ที่ 4
3. วันอาสาฬหบูชา
การกำหนดวัน ตรงกับวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือน 8 ของทุกปี (ปีไหน แปดสองหนเลื่อนไปเดือนแปดหลัง)
ความสำคัญของวัน เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงพระธรรมเป็นครั้งแรก เป็นวันที่พระสงฆ์เกิดขึ้นครั้งแรกในโลก (วันที่พระสงฆ์ขอบวชเป็นครั้งแรก)และเป็นวันที่มีพระรัตนตรัยครบบริบูรณ์ ถือว่าเป็นวันพระสงฆ์ (Sangha Day)
หลักธรรมที่ทรงแสดงในวันนี้ พระธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ซึ่งถือว่าเป็นพระธรรมเทศนากัณฑ์แรก
ประวัติของการประกอบพิธี เริ่มประกอบพิธีครั้งแรกในประเทศไทย เมื่อ พ.ศ.2500 ในรัชกาลที่ 9
4. วันอัฏฐมีบูชา
การกำหนดวัน ตรงกับวันแรม 8 ค่ำ เดือน 6 (ปีไหน แปดสองหนเลื่อนไปเดือน 7) หลังวันวิสาขบูชา 7 วัน
ความสำคัญของวัน เป็นวันคล้ายกับวันถวายพระเพลิงพระสรีระของพระพุทธเจ้า ปัจจุบันถือว่าเป็นวันบูชาพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า
ประวัติของการประกอบพิธี ยังไม่ได้ประกาศการประกอบพิธีเป็นทางราชการแต่ว่าพระสงฆ์จะประกอบพิธีกันเองภายในวัด มีญาติโยมที่รู้จักไปร่วมพิธีอยู่บ้าง
5. วันเข้าพรรษา
การกำหนดวัน ตรงกับวันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 (ปีไหน แปดสองหนเลื่อนไปเดือนแปดหลัง หลังวันอาสาฬหบูชา 1 วัน) ของทุกปี
ความสำคัญของวัน เป็นวันที่พระภิกษุกำหนดไม่ไปเที่ยวพักแรมในฤดูฝนตามสถานที่ต่างๆ ตลอด 3เดือน การเข้าพรรษ คือ การอยู่ประจำ ณ วัดใดวัดหนึ่งตลอดเวลา 3 เดือน
จุดมุ่งหมายของการเข้าพรรษา
1. เพื่อให้พระสงฆ์ได้ศึกษาพระธรรมวินัย และเตรียมตัวสำหรับการออกไปสั่งสอนประชาชน
2. เพื่อให้ประชาชนได้นำบุตรหลายที่เป็นชายได้เข้ามาบวชเพื่อศึกษาธรรม
3. เพื่อให้ประชาชนได้ฟังธรรมและฝึกปฏิบัติธรรมะกับพระสงฆ์ที่ตนนับถือ
การปฏิบัติของชาวพุทธในเทศกาลเข้าพรรษา
1. ถวายผ้าอาบน้ำฝน 2. ถวายเทียนพรรษา 3. ถวายเครื่องไทยธรรมต่างๆ 4. นำลูกหลานไปบวช 5. อธิษฐานงดเหล้าและอบายมุขอื่น 6. อธิษฐานจะรักษาศีล 5 หรือศีล 8 (อุโบสถศีล)
6. วันออกพรรษา
การกำหนดวัน ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11
ความสำคัญของวัน เป็นวันที่สิ้นสุดการกำหนดการอยู่จำพรรษาของพระสงฆ์ตามพุทธบัญญัติและเป็นวันที่พระสงฆ์ปวารณาตัวต่อกันและกัน (ยินยอมให้ว่ากล่าวตักเตือน) วันนี้ ส่วนมากเกี่ยวกับพระสงฆ์โดยเฉพาะ
จุดมุ่งหมายของการออกพรรษา
1. เป็นการสิ้นสุดการอยู่จำพรรษาของพระสงฆ์
2. เป็นโอกาสที่พระสงฆ์ยินยอมให้ว่ากล่าวตักเตือนกันได้ในทุกกรณี
การปฏิบัติของชาวพุทธในเทศออกพรรษา
1. วันรุ่งขึ้น คือวันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 ไปทำบุญตักบาตร ที่เรียกว่า ทำบุญตักบาตรเทโวโรหณะ
2. ภายในวันระยะ 1 เดือนจากวันออกพรรษา จะได้ทอดกฐินถวายพระสงฆ์ที่จำพรรษาตามวัดต่างๆ
7. วันพระ หรือ วันธรรมสวนะ
การกำหนดวัน คือ วันขึ้น 8 ค่ำ แรม 8 ค่ำ และวันขึ้น 15 ค่ำ วันแรม 15 ค่ำ หรือวัน 14 ค่ำถ้าเป็นเดือนขาด (เดือนหนึ่ง มี 4 วันเท่านั้น)
ความมุ่งหมาย คือ วันนัดกันมาประชุมเพื่อฟังธรรม
ความสำคัญของวันพระ
1. เป็นวันที่พุทธศาสนิกชนเข้าวัดฟังธรรมและบำเพ็ญกุศลเป็นพิเศษ
2. เป็นวันรักษาอุโบสถศีล (ศีล 8) หรือ ศีล 5 ของชาวพุทธ
3. เป็นวันที่พระสงฆ์สวดและฟังปาฏิโมกข์โดยพร้อมกัน (เฉพาะวัน 15 ค่ำ ของทุกเดือน และแรม 14 ค่ำในเดือนที่มีแค่แรม 14 ค่ำ)
การปฏิบัติในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา
ทุกวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ชาวพุทธต้องปฏิบัติ ดังนี้
1. ละเว้นอบายมุขทุกประเภท 2. ทำบุญตักบาตร ให้ทานต่างๆ 3. สมาทานศีล รักษาศีล 5 และศีล 8 4. ฟังพระธรรมเทศนา 5. ปฏิบัติกรรมฐาน ( นั่งสมาธิ แผ่เมตตา ) 6. ร่วมกันบูชาเวียนเทียนที่วัด ( ยกเว้นวันเข้าพรรษา และวันออกพรรษา )
ผ้าป่า หมายถึงผ้าเปื้อนฝุ่น ผ้าที่ถูกทิ้งตามป่าช้า ผ้าที่ไม่มีเจ้าของ ผ้าห่อศพ รวมถึงผ้าที่ชาวบ้านผู้มีศรัทธานำมาทอด (ทิ้ง) ไว้ข้างหน้าพระ เพื่อให้ท่านพิจารณานำไปใช้ทำเป็นจีวร
สิ่งที่ควรรู้ 1.สามารถทำได้ตลอดทั้งปี 2. สิ่งที่สำคัญคือผ้า เรียกอีกอย่างว่า ผ้าบังสุกุล 3. สิ่งของนอกจากนี้ถือว่าเป็นแค่บริวารผ้าป่า
กฐิน เดิมเป็นชื่อของไม้สะดึง ใช้ขึงผ้าในการเย็บจีวร ต่อมาใช้เรียกผ้าที่นำมาถวายพระ เรียกว่าผ้ากฐิน
หลักปฏิบัติที่ 1. ต้องทำในระยะเวลาที่กำหนด 1 เดือน ตั้งแต่แรม 1 ค่ำ เดือน 11 ถึงขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 2. วัดหนึ่งๆ รับกฐินได้ปีละครั้ง 3. วัดนั้นต้องมีพระจำพรรษาตลอดครบ ๓ เดือน ๕ รูปขึ้นไป 4. ผู้ถวายผ้ากฐินจะเป็นชาวบ้านหรือพระด้วยกันก็ได้ ถ้าเป็นพระต้องไม่ใช่วัดเดียวกัน 5. สิ่งสำคัญที่สุดขาดไม่ได้ คือผ้า สำหรับทำเป็นผ้ากฐิน 6. สิ่งของนอกจากนี้ ถือว่าเป็นเครื่องบริวารเท่านั้น (การทอดกฐินมีเฉพาะในพระพุทธศาสนาเท่านั้น)
มังสะ 10 (เนื้อที่ห้ามถวายพระ 10 ชนิด) 1.เนื้อมนุษย์ 2.เนื้อช้าง 3.เนื้อม้า 4.เนื้องู 5.เนื้อสุนัข 6.เนื้อหมี 7.เนื้อราชสีห์ 8.เนื้อเสือโคร่ง 9.เนื้อเสือดาว 10.เนื้อเสือเหลือง
ทานวัตถุ 10 (เครื่องไทยธรรม หรือสิ่งที่สามารถถวายเป็นทานแด่พระสงฆ์ได้) 1.ภัตตาหาร 2.น้ำ รวมถึงเครื่องดื่มที่ไม่ขัดต่อพระวินัย 3.ผ้า 4.ยานพาหนะ รวมถึงค่าพาหนะในการเดินทาง 5.มาลัย หรือดอกไม้ เครื่องบูชา 6.ของหอม หมายถึงธูปเทียนบูชาพระ 7.เครื่องสุขภัณฑ์ เช่นสบู่ ยาสีฟัน 8.เครื่องที่นอน 9.ที่อยู่อาศัย เสนาสนะ กุฏิ 10.เครื่องตามประทีปที่ให้แสงสว่าง เช่นเทียน ไฟฟ้า ไฟฉาย
